Хэлний курст сурч байгаа №2

Энэ долоо хоногоос ярианы хичээл орж эхлэв. Багш нь нэг ийм туранхай өндөр шар залуу бий. Жинсэн өмдөн дээр сороочиг өмсөөд зангиа зүүчихдэг. Зангианых нь үзүүр хүйснээс нь нэг сөөм дээш байдаг. Нөгөө Үл мэдэх шиг. Стиль нь байх шиг байгаан.

Монгол хэл таг. За тэгээд маниус ойлголцох гэж алийшд. Тэр хичээл бол 100 хувь боди лангуаж. Бүх биеэ ашигладгийн. маргааш нь хамаг бие шал хөндүүр болно гээл бодчих.

Сүүлийнх нь хичээл нэг ёс журам, соёл нтр-тэй холбоотой хичээл. Даалгавраа хийгээгүй болохоор нээх сайн санахгүй байна өө.

Ямартай ч гудамжинд таарсан хүүхнийг шууд үнсэж болохгүй байх тухай асуудал нь “etiquite” –ийн асуудал болохыг бодит жишээн дээр тайлбарласан нь туйлын таатай байлаа. “Etiquite” нь нийтээр зөвшөөрөгдсөн хэм хэмжээ, customary гэдэг нь тухайн нэг орон нутаг бүлэг хүмүүсийн соёлоос шалтгаалсан зүйл гэдэг ялгааг мэдэхийн тулд тэгсэн хэрэг. Сольчихсоэ байж магадгүй шүү. Өөрслдөө бататгаарай. Энэ 2ыг ялгах нь миний хувьд шинэ жолооч баруун зүүн гараа ялгаж сурахтай адилхан байна.

Бас соёлын нэг асуудалд table manners буюу хоолны соёлын тухай орно. Энэ талаар болох болон болохгүй үйлдлийг мөн л эмэгтэй хүний гарыг атгах гэх мэтээр биечлэн үзүүлж ойлгосон нь сайхан байлаа.

Taboo буюу бүдүүлэг үйл хөдлөлийг ойлгосноо илэрхийлэхдээ манай ангийн нэг сонин эгчийн өөдөөс fuck you гаргаж тайлбарлав. Үнэн кайфтай. Энийг offensive-тай ерөөсөө андуурч болохгүй. Энэ нь арай зөөлхөн. Жишээлбэл хүний зургийг зөвшөөрөлгүй авах орно гээд л нэг хөөрхөн охины зургийг утсан дээрээ хадгалчихсан гэж байгаа гэж...

За тэгээд ярьвал culture literacy гэдэгт impolite гэж нэг юм бас бий. Энэ ч тодорхой дөө.

Энэ долоо хоногт нэг иймэрхүү л сонинтой, хэлний курсээр...

Монгол нэрийн гарал үүслийн тайлбар толь №2

1.    Сүх: Хүн ер нь эхнэр, зэвсэг хоёроосоо өөр юуг хайрлахав дээ. Энэ үгнээс үзэхэд түүний эцэг түлээчин байсан байж тун болзошгүй бөгөөд ганц хүүгээ төрөхөд нь ээжийнх нь нэрийг өгөлтэй биш. Тэгээд эрэгтэй хүнд Сүх гэдэг нэр өгөх болжээ.

2.    Сэлэнгэ: Түүний аав ээжийг нь найрч байх үедээ АПУ-ийн Сэлэнгэ ундааг баттай авчирч өгдөг байжээ. Ээж нь ч дуртай байж. Түүнийг төрөхөд тэрхүү дурсамж гэнэт сэргэн, хоёр тэрхүү дурсамжаа үүрд санахыг бэлгэдэж Сэлэнгэ хэмээн нэрийджээ. Хожмоо тэдний хайр сэтгэлийг билгэдэг Монголын хамгийн том гол мөрнийг Сэлэнгэ гэх болжээ.

3.    Жаргал: Аргын тооллын 1214 онд цагаан хэрмээс нааш яг 31 алд газарт Чингис хааны нэгэн аравт хилээ хамгаалаад сууж байдаг байж. Нэгэн шөнө нэгэн цэрэг ахлагчдаа “Алтан улсын 30 цэрэг бидэн рүү одоо довтлох гэж байна” гэдгийг гатнуулдаж олж мэдээд хэлжээ. Нэмэлт хүч дуудах цаг үгүй байсан тулд жаран ширхэг гал асаажээ. Тэгээд алтан улсын 30 цэрэг довтлоогүй юм гэнэ лээ. Маргааш нь төрсөн нэгэн хүнийг яг “Жаран ширхэг түүдэг гал” гэж нэрлэх гэж байснаа товчилж эхний, төгсгөлийн үеүдийг оруулан бичээд “Жаргал” болгожээ.

4.    Солонго: Ер нь бол энэ нэр “сул унга” гэдэг үгсийн нийлэмжээс гаралтай л даа. Хүмүүс нийлүүлж ярьж “сулунга” болгоод, соёлын довтолгооны үед “Солонго” болсон юм. Тэр үед үүлнээс сугаран гарч буй усны бичил дуслуудын наранд гэрэлд ойж харагдсан хэсгийг мөн адил “солонго” гэж нэрлэх шийдвэр гарч байж. Нэр үгээр нь нэг улсыг нэрлэсэн байдаг.

5.    Цолмон: Энэ нэрийг бичихээр л тэр чононд идүүлцэн унага санаанд ороод байх юм. Бодвол хүсээгүй хүүхдэд л өгдөг нэр байх.

6.    Номин: Эртний Хятадад Минь улс ноёрхож байх үед баруун хойд хэсэгт бослого гарч, “No, Ming” гэх англи уриатай лоозон барьж жагсдаг байсан нь энэ нэрний үндэс тавигдахад хүргэсэн.

7.    Эрдэнэ: Аль ч хэлэнд хэлний эволюци ядагдаж байдаг ба хэд хэдэн үгс маш хурдтай өөрчлөгддөг, утгаа ч сольдог. Тэр үгийн нэг нь энэ “Эрдэнэ” л дээ. Дээр үед “Дува сохор” байсийн. Тэгээд хэд хэд хувирсаар социйн үед “Хэзээд бэлхэн” байгаад одоо үед “Эрдэнэ” болоод, харин саяхнаас “Гэрэлтцамхаг” болсон.

8.    Хонгор: Дээрхи шиг охин тоодоггүй зарим нэг хүмүүс иймэрхүү нэрийг дуудах их дуртай байдаг юм. Бүр нэг асуулт асуухдаа гурав дууддаг гээч. Ер нь мөрөөдлийн нэр. Залуус нь “царайлаг” Хонгоруудыг “мөрөөдөж” дуудна, “царай муутай” хонгорууд нь олон залуусыг “мөрөөдөж” дуудуулна. Саяны жишээг эмэгтэй хүн дээр авав.

9.    Цэрэн: Түвдэд Утабан уулын ойн цоорхойд сүм бариад, хаалга хананаас нь хонх уяад, салхинаас болоод жижкэн “црин” гэж дугараад, гэнэт нэг хүн төрөхөд, урт салхи салхилаад, нөгөө хонх нь нэг их урт “црииййн” гэж дуугараад, бариад нэр өгөх гээд бодоод, алхаж байсан хүн нь тэрийг сонсоод, “Цэрэн” гэж нэр өгч байжээ. 

Монгол нэрийн гарал үүслийн тайлбар толь №1

1.     Баяр: Наад нөхөр чинь төрөхдөө бие дээгүүр нь баахан юм туурцан гарсийн. Тэгээд л ээж нь хараад “Па яр” гэж дуу алдаад, яг өгөх гэсэн чинь аав нь уурлаад солих гэсэн ээж нь уурлаад тэгээд дундаа хийгээд “Паяр” болгосон нь өдгөөгийн “Баяр” юм.

2.     Бат: Ер нь бол жинхэнэ эцэг нь Балдан юм байгаан. Тэгээд албан эцэг нь “Балданг Алаад Тасдана” гээд Б.А.Т гэж нэр өгчээ. Явсаар “Бат” болж. Сүүлд бас нэг Балдан бас нэг хүүхэд хийчихсэн нь бас зурагтаар хааяа гардийн. Нэг тийм ...... сахалтай. Тийм. Яг тэгсийн.

3.     Баатар: Түүнийг төрөхөд Монголд хөлбөмбөг анх үүсч байж. Нэр өгөгч нь түүнд анх “Вратарь” гэдэг нэр өгсөн нь “Батаар” болоод сүүлдээ “Баатар” болжээ. Зарим газар Баатар болж амжаагүй байгааг байгааг та нар NBA –ээс “Bateer” гэдэг нэр хайгаад олж харж болно

4.     Туяа: Тууврын замд гэдэг кино мэднэ биз? Наад нөхөр чинь ажилдаа үнэн дуртай тууварчны хүүхэд л дээ. Мал л харвал “Тууя аа” гээд л. Нэг удаа тууварт явцан хойно нь хадам аав нь жоохон дамшиглаад “Тууяа” гэдэг нэр өгсөн чинь нэг баагий нь “дөрүүн эгшиг нэр дор орлоо. Ингэж болку” нтр гэж алиатаад байхаар нь нэгийг нь гасцийн.

5.     Тулга: Энэ нэрний анхдагчийнх нь аав, ээж нь түүнийг социйн үед хойно сурч байхдаа хийчихсийн. Тэнд тулгаж уугаад сурчихгүй юу. Тэгээл тэр үедээ лаг модерн сэтгэлгээтэй баагийнууд “Тулга” гээд нэрлэцийн. Бас нэг эх сурвалж нь  ногоон малгайтны хүүхэд байж болзошгүй тухай түүхчид ярьдаг. Хүмүүст хэргийг шууд шууд хэрэг тулган хүлээлгээл. Болку байсан чинь өөр нэг ногоон малгайтай дарга “Тулга чи, Тэгээд хүлээлгэ” гээд л...

6.     Нэргүй: Сто нэр олдоогүйм гэнэлээ дээ. Тэгээд асуудлыг үнэн easy шийдцэн байгаам. Санаачлагчид нь үнэн хөнгөхөн хөгшчүүл бий. Одоо ч байдгийн.

7.     Мөнх: Уг нь ч “Мөнгө” л дөө. Хуучин Монгол бичгээс галиглаж буулгахдаа “Мөнгхэ” гэснийг нь “Мөнххэ” гэж ойлгоод тэгээд л “Мөнх” болж. Дамдинсүрэн гуай тэр үед жоохон халаалттай байсан байх л даа. Та нар тэр хүнийг бас ойлгох хэрэгтэй. Тийм их ажлын ард гарч байхад ганц нэг уух, түүнээс болж алдах юм байлгүй яахав.

8.     Оюун-Уг нь Олзвой гуай охиндоо “Юун” гэдэг нэр өгсийн. Тэгсэн уймраа баагийнууд овгийн үсэгтэй нь холиод нийлүүдээд ийм бантан болгожийхгүй юу.

9.     Гэрэл: Хуримнаасаа өмнө хүүхэд хийцэн гэр бүлийн хүүхэд л дээ. Тэгээд л худ ургууд нийлээд өглөө бүр сануулж байх санаатай “гэрэл” гээд нэрлэцэм байгаам.

10.  Ган: Нэг Тайланд нөхөр Монголд өөрийн орны нэр өгөх соёлыг нэвтрүүлсэн анхны тохиолдол. Эцсийн ч байж болох. Яагаав нөгөө сав шидэж гарсан авиагаар нь нэрлэдэг. Тэгээд өвөө, тайланд найзтайгаа түмпэн шидцэн чинь үүдэнд байсан банхрыг оноод нөгөөх “Ганннннннннн” гээл гаслахгүй юу даа. Тэгээд гайхаж гайхжаагаад “Ган” гээд өгцийн. Очиж очиж нохой онохдоо ч яахав дээ.

11. Зориг: Аав нь Квантуны армийн цэрэг байсийн. Монголд оргож босч явжуугаад нэг хүүхэд хийгээд, хүүхдийн өвөө нь “Энэ ёстой золигийн юм боллоо шүү” гэж бодоод “Золиг” гэж нэр өгөөд дургүйгээ илэрхийлж байж. “Л” авиагүй самурай аав нь яахав дээ “Зориг” гээд л тэгээд л тэр.

12. Туул: Голын хажууд нутагладаг нэгэн гэр бүлийн хүүхдүүд ус туулаад гутлаа тэсгээдэггүй байж. Тэгээд хамгийн бага дүүг нь ус туулуулахгүй байхыг сануулж, Туул гэж нэр хайрласан гэдэг. 

Хэлний курст сурч байгаа №1

Хэлний курст суугаад хоёр дох долоо хоног дээрээ явжийнэ. Ийм богинохон хугацаанд үгүй мөн их юм сурч байгаа нь Чалва Палва нь урьд нь юу ч мэддэггүй байсных болов уу? Жишээлбэл “Tag question”. Энэ их хэрэгтэй. Хүнийг гарцаагүй байдалд оруулдаг гэжийнэ. Мөнгөгүй болчихоод хүнээс  “You can borrow me cash, can’t u?” гэнгүүт нөгөөх заавал дүрмийн дагуу “Yes, I can” гэх ёстой юм. Хэрвээ та нар мэдэхгүй байгаад одоо мэдсэн бол нэг асуулт асууя. “You understood me. Didn’t you?” За дүрмийн дагуу хариулна шүү. Энэ мэтээр энэ курс их сайн курс юм. Нэрийг нь хэлвэл сурталчилгаа болчих байх л даа. Надаас мөнгө авснаас өгсөн биш нэр усыг нь бичээд яахав дээ. Тэ?

За тэгээд хүүхнүүд “I want sex” гэвэл хамаагүй чичирч дайрч болохгүй. Цаад чинь “I won’t sex” гэсэн байж болзошгүй. Адилхан дуудагддаг зуснууд байна лээ л дээ. Сайн бодож байхгүй бол... За тэгээд над шиг чих хатуутай хүн бол хэцүү хэцүү.

Маньд сурахад хамгийн хэцүү байгаа юм бол элдэв ярианы хэллэгүүд л дээ. Гэхдээ “Shh” гэж “Чш” гэсэн үгнээс эхэлж байгаа. “Үгүй чш!!!” гэвэл “No shh” гэдгийм байна лээ.

За тэр дээр гарчгийн дээр “№1” гэснийг харж байгааз. Тэр чинь цаашид үргэлжилж магадгүй гэсэн үг шүү дээ. Магадгүй шүү. Та нар “You must write continue” нтр гэж болохгүй. Энэ чинь сайн дурын болоог. Ернуул “I may write” нтр гэвэл томдоно. Яг л “I may be normal, then vodka of the bottle” гэж байгаа шиг. Харин “I might write more topics” нтр гэвэл “I might smoke at my office” гэдэгтэй ойртож магадгүийн. Энэ чинь “I could not sex with some guy” гэсэн үг биш шүү. Цаг гараад зав байвал та нартайгаа мэдлэгээ хуваалцаад л байна шүү дээ. Ok?

Монголын өвөө эмээ нар маш олон болог ээ

www.registrationmongolia.mn сайт дээр хамгийн өндөр настнуудын овог нэрийг нас хүйстэй нь дурайлгажээ. Нийт 20 өндөр настан байгаагийн 16 нь эмээ, Ердөө 4 нь өвөө. Тэр 4 өвөөгийн нэг нь буюу нийт өвөө нарын 25 хувь нь 100-аас доош настай. Харин энэ үзүүлэлт эмээ нарын хувьд 6,25 хувь буюу ганцхан 97-той Буян-Арвижих гуай. Хамгийн өндөр настныг 107 настай Догсмаа эмээ, Ичинхорлоо эмээ нар тэргүүлж байгаа бол араас нь 106 настай Долгор эмээ, Баатар өвөө нар шил дарж явна. Тэдний дараагийн 105 настан нь ганц Палам эмээ бол, Бакей эмээ, Донхоо эмээ, Бүтэд эмээ нар удаалж, Готов эмээ, Даш өвөө нар айргийн тавд багтсан байна. Айргийн тавд багтсан 10 өндөр настны ердөө хоёр нь өвөө байхым. Энэ жендерийн асуудал мөн үү?

Зиа энэхүү жижкээн бичлэгээ хүйсээр хагаруулдахгээгүй, эмээ нараа үзэн ядаагүй гэдгээ "Монголын өвөө эмээ нар маш олон болог ээ" гэсэн ерөөлөөр баталъя аа. Чин сэтгэлийн ерөөл шүү.

Багш нарын оройлын тухай

Зиа хө, багш нар гэдэг чинь 12 хүртэл хүүхдүүдэд хүүхэд шуугисан, 12-17 нас хүртэл бага шилжилтийн өргөөний их эзэн, 18-22 насанд бол их шилжигчдийн их өргөөний эзэн юм бээшд гэдгийг гнт мэджийнэ.

Энэ удаад их сургуулийн багш нарыг онцлий. 18-22 настангуудад дээд сургуульд сурч, их шилжилтийн үеийг гэдэг нь асар их эрдэм мэдлэгийг авахын дээр хөдөөгийн хөөрхөн оюутнууд хотжиж, нийгэмших, нарийн нарийн хүмүүс өглөгч болж төлөвших гээд олон төрлийн чадварыг эзэмших амьдралын чухал алтан үе юм. Хэрэв зээээээээээ, энэ бүгдтэй таануус санал нэг байхым болул тэрхүү өргөө гэгч өөр өөр хэлбэрийн байшингуудын эзэн нь гэх багш гэдэг хүний хөдөлмөрийн үнэлгээний талаар бодий. Чухамхүү бидний ч үндсэн үнэлгээ болдог цалингаас гадна төрийн байгууллагын шат дараалсан батламж, сертификат, жуух, цол тэмдэг нь багш нарын ажлын үнэлгээний зөвхөн нэг л хэсэг байх нь байж байхгүй нь байхгүй байх юм.

Цааш нь яриул жилд үнэн чамлалттай, ганц тохиох багш нарын өдрийг нь хүртэл арвижуулахуйц асар нарийн ширийн зүйлийн талаар энд ярькэжийнэ. Их сургуулийн багштайгаа буу халж суусан нь энэ зүйлийг мэдэхийн гол үндэс нь болсон бөгөөд төгссөний сургуулиа эргэж дайлж буй оюутны, нийт төгсгөсөн оюутанд эзлэх хувь хэмжээ нь багш нарын хувьд төгс үнэлгээ байхым.

Яагаад ингүүл хөдөөгийн хөөрхөн оюутнууд нь хотжиж пааридаж сурснаа илрэл, зарим нэгэн хүмүүс дайлж, дааж сурсан төлөвшсөнөө харуулах супер шалгуур юм. Энэ хэсэгт эрдэм мэдлэгийг орхисон байна гэж та битгий бодоорой. Эрдэмтэй хүн чинь их цалин авч их шилжилтийн үеийг туулах гол луужин болсон багш нараа дайлах хар бор цаасыг илүүчлэх сэтгэл зүйн чалхтай болсон байхым.

Чшш..... Захирал иржийнэ. Дараа таари. 

Эмээ минь

Эмээ нар надад яагаадчийн их сайн байдийшд. Мэдхүү та нар. Мэдкүү л дээ. Амьдралдаа зөндөө л эмээтэй байлаа. Сайхан дурсана даа. Дугаарлажийгаад л...

Нэгт:

Миний хамгийн анхны бөгөөд сүүлчийн төрсөн эмээ бол энд  их дэлгэрэнгүй бичигдсэн хүн тул орхилоо.

Хоёрт: Түүцний

Яримгар гөхшин байсан даа. Муусайн оюутнууд, багш нарыг вол тас тас загнаал хаяийшдээ. Тэр эмээ манай сургуулийн нэг давхрын жижкээн өрөөнд түүцшиг юм ажлуулдаг байсийн. Майр удаа эмээ. Их завсарлагааны гучин минутад хоёрхон тамхи ширхэглийшдээ. Хамгийн сайхан надад оочергүй үйлчилдэг байлаа.

Гуравт. Гуанзны

Нэг тийм эмээ ч гэж дээ. Харахад эмээ биш л дээ. Гэхдээ ачаа үнэрлэцэн хүний чинь өөр юу гэхүү дээ. Тэ? Хааяа намайг хоолоор дайлдаг эмээ байлаа. Би чинь байхгүйн дунтлын жирийн нэг оюутан байсийн. Хоол бас зээлээл мартаж санахын дундуур өгөх өгөхгүй бас дундуур, мартуулах сануулхын бүр бас дундуур... цаад чинь хэзээ мартуулж сануулахаа бас мэдээд байсийн. Гэхдээ цаад чинь санажийсан мөртлөө мартцан хүн байсан байж магадгүй л дээ. Гэхдээ л эртээрийн тэр 5 хуушуур битий хэл, бүүр дээрийн бас нэг гуляш битий хэл, бас бүүүр дээрийн гурилтай шөл битий хэл, шартаж очсон өдрөө тусгайлан хийлгэсэн бантангийн мөнгийг аваагүүм даа.

Дөрөвт: Жижүүр

За тэгээд оюутан насанд эс тохиохуу дээ. Унацан хичээл, унгасан өрөө, унтсан лээкц, бүтэлгүй дурласан багш, хаагуурчийн зөрцөн охин, жийлгэцэн параакц, жийцэн охины ахаас ирсэн мээсэжний дээр уцны нэгж дуусах нтр гээд сэтгэлээр унах тохиолдол ихиймшд. Тэр бүхний чинь жижүүр эмээ ганц түлхүүрээр тайлдаг байсийн. Чартаакнийх л даа. Тэрэн дээр гарч тамхи татаж доош нь шидэж захирлын толгой дээр акуурк буулгасан цор ганц оюутан байлаа. Цаад чинь их дажгүй гөхшин байлаа. Нас жаахан явцан байсан бол  ч... зарим нэг үрчлээг эс тооцхийм бол булган шуба, пагдгар цилийндэр хэлбэртэй үнэгэн малгай хажуудуулцаан... ганц бие эвгүй эмээ байсийн.

Тавт: Дэлгүүрийн

Бүүр сүүлд л дээ. Нэг тийм өгөөмөр эмээ байсийн. Лангууныхаа ард лаглайтал суучаал мөнгө өгөнгүүт авчаад өөрөө орж ав гээл нэг мийтр кавдрат лангуугаа супермаркет шиг ашигладаг их эмээ байсийн. Мань тэнд нь өөрөө өөртөө үйлчлээд л.... Хамгийн сайхан нь цагаан сараао идээ будаа засчихаад орж ирсэн хүн бүртэй золгож, бэлэг өгдөг, сайхан ааштай эмээ байсийн. Саяхан бурхан болцон л доо хөөрхий...

Зургаат: Зөндөө олон

Хорь гаруй жил амьдрахад миний сэтгэл зүрхий нь шархлуулсан эмээ олоон. Заримы нь мартжээ. Өөрөө шархалжийсан бол санах байх л даа. Тэ? Сайхны өмнө харц буруугүй ээ гэж.. Хөөрхөн төрсөн надад ууралж болку шүү өвөөнүүд мээн гээд л дуусгачий. :D

Чалва Палвын намтар

Бидний хайрт нөхөр, дотны анд, монгол улсын болоогчин Чалва Палва нь XX зуунд төрсийм. Тэрээр төрөөд 14 хоноод эмлэгт хэвтсэн бөгөөд ой гаран настай гарахдаа байж болох бүх амь тариаг өөр дээрээ туршиж амжсийм. Дөнгөж мөлхөж сурсныхаа дараа пинцлийний шил дүүрэн даралтны эм уугаад галзуурч нохой болон гэр тойрон хуцаж мөлхөж хүн амьтан хазалж байсан нь түүний өсч төлжиж буй тархинд нохойны төсөөлөл буусан байсыг батална. Нилээд насанд хүрснийхээн дараа антвиоткинд хордож хамаг бие дээгүүрээ улаан улаан өнгөтэй юм тууруулж байсан туршлагатай. Түүний дараа тэрээр хөлөндөө бага зэргийн хагалгаа хийлгэсэн бөгөөд түүний хатуу хөтүү арьсыг мэс заслын зүү нэг хатгаад л муруйж байхад новкийны үйлчилгээ дуусч, тэрээр мэдээ алдуулагчгүйгээр мэс засал хийхэд ямархуу байдаг талаар шинэхэн эмчийн бодит туршилт болсийм.

Одоо түүний хэрхэн боловсорч байсан талаар өгүүлье. Нэгэн жижигхэн бор банди хөдөө хоёр орчим жилийг өнгөрөөгөөд цэцэрлэг хэмээх сургуулийн өмнөх боловсролийн байгууллага суралцагсдийн нэрнийхээ лийстээс гасчихсан байсан агаад түүний ачаар Чалва Палва хамгийн анхны 9 сарын 1-нийг 2 дугаар ангиасаа үзсэн болно. Явдал учир яасныг доор өгүүлье.

Багаасаа аз эз нь шовойсон тэрээр хөдөөг мал маллахын сацуугаар, дэнгийн гэрэлд эрдэм номыг үзсээр Монгол хэлний 35 үсэг холбон уншиж сурсан байсан нь гагцхүү манай одоогийн эрдэмтэн мэргэд лугаа адил хүнд бэрх түүх эхэлсэн байхым. Түүний гучин таван үсэг холбон унших зам та бүхний заримынх нь санах Эвтэй дөрвөн амьтантай Цагаан толгойн номноос эхэлсэн түүхтэй. Уншиж бичиж сурсан зам төдийлөн дардан байгаагүй бөгөөд Х-А-В, Х-А-В гэж үсэглэсэн үгээ дээрхи зургийг нь харан “гөлөг” хэмээн хашгирах, солгой гарын улмаас үгийг үргэлж буруу талаас нь бичих зэргээр амьтан хүнд ад шоо үзэгдэн, элэг доог болж байсан авч, бага насны хүүхдэд баймгүй хэрсүү ухаанаар тэр их зовлон бэрхшээлийг комсомолын гишүүн шиг сөрөн гарсан бөлгөө. Эрдэм мэдлэгээ ээжийн захиа, нэвтэрхий толиор цаг л гарвал баталгаажуулж байсан нь түүний нөр их хөдөлмөрийг илтгэнээ.

Ийнхүү явсаар тэрээр аруун жилийн таван сургуулийн долоон ангийг их сургуулийн хамт стандарт хугацаанд төгсөж чадсан нь даралтны эм ууж галзуурч байсан хүний хувьд томоохон амжилт болсийм.

Түүний эсрэг хүйстнээ сонирхох инстийкт гурудгаар ангид эхэлсэн ба тавдугаар ангидаа ангийхаа 5-6 охинд адилхан захиа өгөхөөр бэлтгэж байгаад ар гэрийхэндээ баригдаж байжээ. Уг захиа эзэндээ очоогүйд тэр одоог хүртэл баярладгийм.

Түүнийг дөнгөж мэдээ орж байхан Монгол улсад ардчилсан хөдөлгөөн өрнөж байсан тул түүний тархинд энэ тухай бодит дурсамж түй ч байхгүй. Гэхдээ иринзургаан оны сонгуульд ээж ах 2-ыгоо МАХН-д саналаа өг гэж ятгаж байсан нь коммунизм социализмын салхи мэдээ ороогүй хүний тархинд ямархуу нөлөөлж байсныг ил тод сайхан харуулнаа.

Чалва Палва нь болоог гөтлөх, үсээ ургуулах, болон бусдын дүгнэдгээр ёс бус агуулгатай зүйл бичих туйлын дуртай нэгэн бөгөөд түүнийх нь төлөө түүнийг соёлгүй, ёс зүйгүй гэж байгаа хүнийг тэр огтхон тоодоггүй. Уг нь тоохыг хүссэн ч гэсэн сайн ойлгодгүй болхоор өөрийнхөө ойлгох тэр замаар л явжийгаа гэнэ. 

Нэг хагсайны өглөө нэгэн халзан толгойтой махлаг эрийн талаар эмгэнэл зурагтаар гарч байсныг хараад ээжийгээ сэрээж байсан нь тэрээр хар багаасаа улс төрийн туйлын идэвхитэй амьдралаар амьдарч байсныг гэрчилнээ. Тэр хүн бол түүнийг өдгөө Монгол хэлний 30 орчим үсгээр кибэр хэмээх хоосон ертөнцөд бусадтай ярилцах боломжтой болгосон энэхүү гайхамшигтай нийгмийн үндэслэгч байсым.

Тэрээр одоо тэрхүү хиймэл орон зай, шугам сүлжээг ашиглан таны хөлс даасан духны урдуур хэн нэгний бичвэр, үг, үйл, зураг хөрөг, вийдо гэх мэтийг дамжуулж байгааг та таашгүй. Тэр өөрөө ч тэр нь хэний урдуур явжуугааг мэдэхгүй ээ. 

Нууц амраг, бас нууц амрагтай хүмүүст зориулав. (Imagination)

Би гэр бүлтэй бүсгүйд дуртай

Хайраараа үрээ тэжээхэд нь харж атаархдаг. Халамжаа ханьдаа өгөхөд нь хардаж санааширдаг. Үзэсгэлэнт цэцгийн мандлаас, түрүүлж таслагдсан хайрын сарнай болохоор би гэр бүлтэй бүсгүйд дуртай. Би ийм л бүсгүйд дурлачихсан. Зүг чигээ алдсан, бүр хаашаа ч чиглэхийг нь үл мэдэх түнэр харанхуйн дунд төөрч будилсан тэнэгхэн сэтгэл хөдлөл минь. Магад хүний дагаж мөрдөж болох цорын ганц мухар сүсэг нь хайр мэт боловч тэр хүн гэр бүлтэй. Амьдралынхаа төлөө зүтгэж буй амьдралын хань, авч тосох бяцхан үр нь хүлээж байгаа.

Амьдрал гэдэг хатуу, харгис. Аятайхан тогловол жаргах хожих бооцоо. Гэхдээ хэдий хугацаанд үргэлжлэх нь тодорхойгүй тэнэгхэн сэтгэл хөдлөл, түр зуурын сэтгэлийн цэнгэлийг тэр гэр бүлийн амьдралаас илүүд тавьж чадахгүй нь.

Амраг минь намайг уучил. Одоо л хоёулаа болъё. Хэзээ ч хэлж чадахгүй гэж бодож байсан үгээ одоо л зориг гарган хэлье. Насан туршийн амьдралд чинь толбо болон харлахыг бодсонгүй. Амьдралыг хамтдаа тууллаа гэхэд алаг үрийг чинь өнчрүүлэхийг зүрхэлсэнгүй.  Чи надаас ихийг алдах болохоор, сэтгэл хөдлөлийнхөө золиос болгохыг хүссэнгүй чамайг. 

Хайрт минь,. Яг одоо хоёулаа бүгдийг орхие

Сургамжтай сайхан клип байна.

Залуу госууд байжээ. Тэр нэг хүүхнийг эдийн шуналтай гэж залуу яаж мэдхүү дээ. Нэг удаа покер тоглохдоо хамт дагуулаад явжээ. Чухам энэ мөчөөс хамаг юм эхэлсийм. Энэ хэсгээс покер тоглохдоо эхнэрээ битгий авч бай гэсэн сургамж авч болно. 


Манай талын залуу ноён хатны түпээр авсандаа баярхаад оол ин шахцан чинь нөгөө нэг дайсны талын залуу тамгын трипл шаацан байжээ. Уг нь энэ “шаацан” гэдэг үгнээс их зугтсан юмсан. Энэ хэсгээс покер тоглохдоо хараалын үг битгий хэрэглэж бай гэсэн сургамж авч болно.  


Мэдээж залуу хожигдов. Яг энэ мөчид дайсны талын залуу нөгөө эдийн шуналтай хүүхэнд утасны дугаараа өгсөн байжээ. Энэ хэсгээс найз хүүхнийхээ бүх утасных нь дугаарыг устга гэсэн сургамж авч болно. 


Тэгээд нөгөө нэг хүүхэн чинь нөгөө залуу руу яриад нотой болоод хуучин залуугаасаа хөндийрч эхэлсэн нь Энхтайвны гүүрэн дүүрэн дээрхи үйл явдлаас ил тод сайхан харагдана. Манай талын залуу биляард тоглож чаддаггүйгээ найз хүүхнээсээ болсон гэж шалтаглахд нь нэг цөсний хөөрөлтэй найз нь очоод зодчи гэнэ. Энэ хэсгээс хүн ямар нэгэн юм чадахгүй байгаа шалтгаанаа юугаарч тайлбарлаж болно гэсэн сургамж авч болно. 


Тэгээд тавуулаа гуруун машинд хуваагдан суугаад нөгөө эдийн шуналтай хүүхний авч явж байсан дайсны талын залуугийн машиныг замруу шахаад жолоочий нь зодоод дайсны талын залууг дөрүүн мөчнөөс нь өргөж буулгаад, найз охиноо буцаагаад аваад авах гээд чадку бантсандаа за зайл зайл гээд зүгээр явуулаад дуусч байна. Инкэд манайх танайхы нь сайн ялгаагүй шүү.  Энэ хэсгээс найз охиноо буцааж авахад шинэ найз залуугий нь дөрүүн мөчнөөс нь өргөж тавих хангалтгүй гэсэн сургамж авч болно. 


Нийт 5 сургамж.